Profilaktyka zachowań agresywnych u dzieci
Coraz częstszym zjawiskiem występującym w dobie rozwoju cywilizacyjnego są zachowania agresywne wśród dzieci. Agresję definiuje się jako „zachowanie ukierunkowane na wyrządzenie krzywdy innym osobom, którego nie można usprawiedliwić ze społecznego punktu widzenia” (Okoń, 2001, s. 15). Przybiera ona różne formy demonstracji, a jej głównym celem jest zaszkodzenie ofierze. Zbigniew Skorny, polski psycholog podzielił agresję na: fizyczną, słowną, czynną, bierną, bezpośrednią oraz pośrednią. Wszystkie one prowadzą do negatywnych skutków takich jak-krzywdy, straty, ból i cierpienie.
Agresja u dzieci – skąd się bierze i co powoduje?
Wyeliminowanie przyczyn agresji jest swoistym zapobieganiem jej rozpowszechniania się i eskalacji. Środowisko rodzinne, a potem szkolne są jakoby punktem wyjścia i fundamentem budowy zachowania dzieci. Do takich przyczyn możemy zaliczyć postawy rodziców w stosunku do nich (odtrącenie dziecka, unikanie kontaktu z nim, nadmierne wymagania stawiane dziecku czy też nadmierna opiekuńczość).
Również niewłaściwe wykorzystywanie konfliktów modeluje wzorzec zachowań u najmłodszych. Rozwiązywanie konfliktów w sposób dezintegrujący niszczy relacje, a nie jak być powinno buduje i rozwija ją. Istotne jest rozmawianie o swoich emocjach, bo te informują nas o potrzebach i motywacjach do danego celu. Nazywanie, wyrażanie i przeżywanie wszystkich emocji jest bardzo ważne.
Do pobudek agresji należy zaliczyć także brak komunikacji, brak aktywnego słuchania, autorytarny styl wychowania, a także nadmierne wymagania, które rodzą frustrację.
Kolejnym problemem jest szkodliwość mass mediów, o której rodzice nie są do końca świadomi. J.Karbowniczek (Karbowniczek,2003) uważa, że nadmierne oglądanie bajek i filmów z elementami przemocy zniekształca dziecięcą osobowość, powoduje zanikanie wszelkich wartości moralnych i wychowawczych. Walka pomiędzy dobrem, a złem opiera się w większości scen na stosowaniu przemocy, traktowaniu jej jako legalną i dopuszczalną społecznie. A to z kolei tworzy wzorce postępowania i fałszywy autorytet dla młodych odkrywców świata. Może to obniżać próg wrażliwości, co w konsekwencji zwiększy popędy do zachowań agresywnych (Jachimczak, 1997, s. 416).
Jak zapobiegać agresji u dzieci?
Badania dowodzą, że dzieci obserwując zachowania agresywne u dorosłych również zachowują się podobnie. W znaczącej ilości przypadkach podnoszenie świadomości rodziców o błędach w ich postępowaniu jest skutecznym lekarstwem przeciwdziałającym pojawianiu się agresji u dziecka.
Źródeł agresji w środowisku szkolnym możemy dopatrywać się m.in. w “przeładowaniu liczebnym klas szkolnych, ograniczoną ruchliwość, naukę zmianową, wysoki poziom hałasu, nastrój pomieszczeń, negatywne wzorce ze strony rówieśników, wyobcowanie, poczucie odrzucenia, osamotnienia, braku akceptacji, inności”. Nie są to łatwe do skontrolowania czynniki, ale nie może to usprawiedliwiać zgody na agresję w szkole.
Wychowawcy mogą pozytywnie wpływać na inne aspekty, które zmniejszą wskaźniki zachowań agresywnych. Szczególnie ważne są zdrowe relacje na linii uczeń-nauczyciel. Poczucie u dziecka, że jest cenione, traktowane z szacunkiem, akceptowane i bezpieczne zbuduje podłoże do rozwoju umiejętności radzenia sobie. A do takich należą treningi asertywności, które skutecznie podnoszą społeczne kompetencje. Rozwijanie dyscypliny wewnętrznej u dziecka, pobudzenie jego autorefleksji i odpowiedzialności za swoje postępowanie.
Problem agresji jest powszechnym zjawiskiem, który należy uświadamiać społeczności. Wyróżniamy skuteczne sposoby przeciwdziałania zachowaniom agresywnym, które głównie odnoszą się do ich przyczyn. Nie bójmy się głośno o niej mówić i prosić specjalistów o pomoc w walce z nią.
